Zakład zdrojowy diecezji przemyskiej w Brzozowie 1927-1948
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie problematyki związanej z budowaniem, a następnie utrzymywaniem w dużej mierze w systemie dobrowolnych opodatkowań zakładu zdrojowego Diecezji Przemyskiej w Brzozowie. Była to diecezja, która w tym obszarze profilaktyki zdrowotnej w czasach międzywojnia uzyskała wyjątkowo znaczące sukcesy. W ciągu kilkunastu miesięcy wiernym i duchownym tego regionu – pod egidą ks. biskupa Anatola Nowaka – udało się otworzyć latem 1927 roku okazałe, dostępne dla duchowieństwa i alumnów zdrojowisko, z własną solanką i łazienkami. Takiego sukcesu nie zanotowało w okresie międzywojennym żadne polskie środowisko zawodowe.
Zakładem zdrojowym z upoważnienia biskupstwa zarządzało Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP NP z Nowej Wsi. W czasie okupacji w ośrodku umieszczono przemyskie seminarium duchowne. Równolegle – z budynków i pomieszczeń zakładu korzystali zarówno żołnierze niemieccy, jak i radzieccy. Po wojnie nie udało się zdrojowisku powrócić do przedwojennej świetności. Definitywnie przestało ono istnieć w roku 1948.
Bibliografia
Akta dotyczące pensjonatu i łazienek prowadzonych przez Zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1926.17.XI-1940.21.IV. Archiwum Główne Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP NP (dalej: AGZSS), Akta Kurii Generalnej Służebniczek (dalej: AKGS), sygn. BIV, d 1.
Borcz, Henryk. 2019. Historia diecezji przemyskiej. Dostęp: 20.10.2019. http://przemyska.pl/historia/.
Brudnopis kroniki Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP (1936 rok). AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 10.
Brzozów-Zdrój, pensjonat. Kronika domu prowadzonego przez SS. Służebniczki NMP NP, 1927.1.VI-1931.11.IX. (AGZSS), Akta Szczątkowe Domów Służebniczek (dalej: ASzDS), sygn. XVIII.
Dom Zgromadzenia Zakonnego Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu. 1932. Kronika Diecezji Przemyskiej. Pismo Diecezjalne, 1, 21-22.
Dydek, Stanisław. 1965. Stara Wieś. Z dziejów wsi i sanktuarium. Brzozów: Wyd. Muzeum Regionalne im. Adama Fastnachta.
Dydek, Stanisław. 1992. Stulecie kopalnictwa naftowego w Starej Wsi (1892-1992). Brzozów: Nakładem redakcji „Wiadomości Brzozowskich”.
Inwentarz kaplicy domu zdrojowego pod wezwaniem Świętego Stanisława Kostki, prowadzonego przez SS. Służebniczki NMP NP w Brzozowie-Zdroju. 1927, 1936. AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 5.
Jeż, Mateusz. 1929. Willa biskupia pod Brzozowem. Przemyśl: Wydanie autorskie M. Jeża.
Kronika Nowicjatu SS. Służebniczek NMP NP w Starej Wsi, Tom V 1937-1944. AGZSS, AKGS, sygn. C-b, 18.
Kronika Zgromadzenia SS. Służebniczek NMP NP, T. 25, 1925.26.VII-31.XII.1929. AGZSS, AKGS, sygn. F II a, 25.
Krzysztyńska, Maria. 2003. Brzozów Zdrój – pamiątki z przeszłości. Wiadomości Brzozowskie, 1, 28.
Księga kontowa pensjonatu i łazienek prowadzonych przez zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1938.22.VII-1939.31.VIII. AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 9.
Księga kontowa pensjonatu prowadzonego przez Zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1928.31.V-1939.28.VIII. AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 7.
Księga rachunkowa pensjonatu i łazienek prowadzonych przez Zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1931.2.V-1938.29.VII. AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 8.
Kuźniar, Jan. 1927. W sprawie między diecezjalnego Sanatorium. Gazeta Kościelna, 47, 537-538.
Notatki rachunkowe dotyczące pensjonatu, prowadzonego przez SS. Służebniczki NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1927.20.IV-30.VI. AGZSS, AKGS, sygn. BIV d,6.
Nowak, Anatol. 1927. W sprawie otwarcia i poświęcenia zakładu zdrojowego dla Duchowieństwa diecezjalnego pod wezwaniem Św. Stanisława Kostki w Brzozowie. Kronika Diecezji Przemyskiej. Pismo Diecezjalne, 4-5, 133- 134.
Nowy biskup przemyski J.E. ks. Anatol Nowak. 1924. Pokłosie Salezjańskie, 6, 66-67.
O „Dom Księży” nad morzem polskim.1921. Wiadomości Diecezjalne, 12, 254.
Odpisy protokołów z przejęcia lasów na własność Skarbu Państwa na podstawie dekretu PKWN z 1944 r. na terenach podległych nadleśnictwu Brzozów 1950-57. Protokół przejęcia lasów rzymsko-katolickiego Biskupstwa Przemyskiego w dniu 10.4.1945. Archiwum Nadleśnictwa Brzozów, sygn. 1/16, 17.
„Odrodzenie” – sanatorium dla młodzieży polskiej zagrożonej gruźlicą w Zakopanem. 1930. Kraków: Wyd. W. L. Anczyca i Spółki.
Pilszak, Stanisław. 1959. Brzozów-Zdrój (Narodziny i zgon). W: Sześć wieków Brzozowa, Księga Pamiątkowa, red. Bronisław Froń, Ryszard Głuszko, Stanisław Peters i Józef Rogowski, 288. Kraków: Komitet 600-lecia miasta Brzozowa.
Poświęcenie Uzdrowiska dla Księży w Brzozowie. 1927. Gazeta Kościelna, 24, 285.
Półchłopek, Dariusz. 2009. Brzozów Zdrój – narodziny i upadek. Praca magisterska napisana pod kierownictwem prof. dr hab. Jadwigi Hoff. Wydział Socjologiczno – Historyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego w Rzeszowie.
Rąb, Jan. 1985. Seminarium Duchowne Diecezji Przemyskiej w Brzozowie 1940-1946. W: Chwalcie z nami Panią Świata. Z dziejów Kościoła na ziemi brzozowskiej, red. Ludwik Grzebień, 235-252. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Rogowski, Józef. 1950. Słowo o Brzozowie, t. 2. Brzozów, mps.
Sudoł, Adam. 2005. Moja droga do kapłaństwa. Kraków: Wydawnictwo autorskie A. Sudoła.
Szelegiewicz, Agnieszka i Elżbieta Korobij. 1985. Z historii Klasztoru Sióstr Służebniczek NMP w Starej Wsi. W: Chwalcie z nami Panią Świata. Z dziejów Kościoła na ziemi brzozowskiej, red. Ludwik Grzebień, 113-130. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Szymański, Marian. 1926. O sanatorium dla chorych księży. Gazeta Kościelna, 39, 448.
W sprawie zdroju brzozowskiego. 1928. Kronika Diecezji Przemyskiej. Pismo Diecezjalne, 3-5, 108-109.
Wykaz kuracjuszy przebywających w pensjonacie prowadzonym przez Zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1927.3.VI-1938.20.VIII. AGZSS, (AKGS), sygn. B IV d, 2.
Wykaz kuracjuszy przebywających w pensjonacie prowadzonym przez Zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1937.3.V-1939.13.IX. AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 3.
Wykaz kuracjuszy przebywających w pensjonacie prowadzonym przez zgromadzenie SS. Służebniczek NMP NP w Brzozowie-Zdroju 1939.1.VI-22.VIII. AGZSS, AKGS, sygn. B IV d, 4.
Zakład zdrojowy w Brzozowie. 2019. Dostęp: 19.10.2019. http://cit.muzeum.brzozow.pl.
Zych, Sławomir. 2011. Diecezja Przemyska Obrządku Łacińskiego w latach 1939-1944/1945. Przemyśl: Wyd. Archidiecezji Przemyskiej.
