Czy życie duchowe jest nadal zasadniczym wstrząsem? Jan Patočka i koncepcja człowieka posthistorycznego

  • Krzysztof Wieczorek Instytut Filozofii Uniwersytetu Śląskiego
Słowa kluczowe: Patočka, człowiek posthistoryczny, ciało, problematyzacja życia, życie duchowe

Abstrakt

Według Patočki człowiek to subiektywność osadzona w określonym kontekście historycznym. Chcąc zrozumieć człowieka, trzeba poznać jego świat wewnętrzny oraz jego Lebenswelt. Patočka opisuje kolejne formy Lebenswelt: okres niedziejowy, przeddziejowy oraz historię we właściwym sensie, która rozpoczyna się od „duchowego wstrząsu”. Pytanie o schyłkowość cywilizacji naukowo-technicznej sugeruje, że ów okres dobiega końca.

Kontynuując myśl Patočki, autor postuluje wprowadzenie czwartego okresu – posthistorycznego – i dokonuje jego charakterystyki. Centralnym problemem staje się sposób przeżywania wewnętrznego napięcia między cielesnością a duchowością człowieka. W przekonaniu autora, właśnie ta relacja, naznaczona nadmiernym zainteresowaniem cielesnością przy jednoczesnym przewartościowaniu życia duchowego, ujmowanego w perspektywie redukcjonizmu, w największym stopniu odróżnia czasy posthistoryczne od wcześniejszych epok dziejów.

Bibliografia

Debord, Guy. 1998. Społeczeństwo spektaklu, tłum. Anna Ptaszkowska. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.

Diogenes Laertios. 1984. Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. i opr. Irena Krońska. Warszawa: PWN.

Hegel, Georg W. F. 1963. Fenomenologia ducha, t. 1, tłum. Adam Landman. Warszawa: PWN.

Hicks, Stephen R. C. 2016. Zrozumieć postmodernizm, tłum. Piotr Kostyło i Katarzyna Nowak. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.

Husserl, Edmund. 1987. Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, tłum. Sławomira Walczewska. Kraków: Wydział Filozoficzny PAT.

Husserl, Edmund. 1993. Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, tłum. Janusz Sidorek. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Jan Paweł II. 2005. Pamięć i tożsamość. Kraków: Znak.

Kuderowicz, Zbigniew. 1981. Wolność i historia. Studia o filozofii Hegla i jej losach. Warszawa: Książka i Wiedza.

Levinas, Emmanuel. 2002. Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. Małgorzata Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Levinas, Emmanuel. 1984. Filozoficzne określenie idei kultury, tłum. Barbara Skarga. Studia Filozoficzne, 9 (226), 25-34.

Ortega y Gasset, José. 1980. Żywotność, dusza, duch. W: José Ortega y Gasset. Dehumanizacja sztuki i inne eseje, tłum. Piotr Niklewicz, 175-216. Warszawa: Czytelnik.

Patočka, Jan. 1998. Eseje heretyckie z filozofii dziejów, tłum. Andrzej Czcibor-Piotrowski, Elżbieta Szczepańska i Juliusz Zychowicz. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Patočka, Jan. 1987. Świat naturalny jako problem filozoficzny, tłum. Juliusz Zychowicz. Kraków: Wydział Filozoficzny PAT.

Skarga, Barbara. 1984. Emmanuel Levinas. Kultura immanencji. Studia Filozoficzne, 9 (226), 137-152.

Tischner, Józef. 1985. Ciało jako podmiot dramatu. W: Twarz Innego, red. Bogdan Baran, Tadeusz Gadacz i Józef Tischner, 167-177. Kraków: Wydział Filozoficzny PAT.

Tischner, Józef. 1982. Myślenie według wartości. Kraków: Znak.

Tischner, Józef. 1993. Nieszczęsny dar wolności. Kraków: Znak.

Tischner, Józef. 2016. Spowiedź rewolucjonisty. Kraków: Znak.

Wojtyła, Karol. 2000. Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, red. Tadeusz Styczeń et al. Lublin: TN KUL.

Zanussi, Krzysztof. 2015. Strategie życia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Opublikowane
2021-05-22
Dział
Z problematyki filozoficznej