Komunikacja międzykonfesyjna w świetle Mowy duchownej… (1645) Piotra Mohyły
Abstrakt
Koncepcja komunikacji konfesyjnej zawarta w Mowie duchownej… Mohyły była zbudowana na neoplatońskiej – gradualistycznej koncepcji świata. Możliwe, że wynikała z tego wizja jedności chrześcijaństwa. Jest ono w prawdzie rozbite na poszczególne i przy tym zantagonizowane i pozornie niczym niepowiązane Kościoły, lecz w rzeczywistości tworzą one ontologiczną jedność zgodną z transcendentnym, gradualistycznym ładem podtrzymywanym przez Boga. Małżeństwo jawił się Mohyle jako możliwość pojednania różnic konfesyjnych oraz jako szczególny przejaw ontologicznej harmonii między Bogiem i ludźmi. Mowa… jest dowodem na to, że dezintegracji jedności religijnej na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej towarzyszyły próby jej scalenia. Był to proces określający ewangelicko-prawosławną komunikację kulturową.
Bibliografia
Źródła:
Mohyła, Piotr. 1645. Mowa Duchowna…, Kijów. Przechowywana w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu (sygn. XVII-3504 II).
Pseudo-Dionizy Areopagita. 1997-1999. Pisma teologiczne, tłum. Maria Dzielska, przedmowa ks. Tomasz Stępień. Kraków: Wyd. Znak.
Publikacje:
Bronk, Andrzej. 1996. Nauka wobec religii. Teoretyczne podstawy nauk o religii. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Bronk, Andrzej. 2009. Podstawy nauk religii. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Degiel, Rafał. 2000. Protestanci i prawosławni. Patronat wyznaniowy Radziwiłłów birżańskich nad Cerkwią prawosławną w księstwie słuckim w XVII w. Warszawa: NERITON.
Derwich, Marek i Mikhaïl V. Dmitriev. 2003. Être catholique, être orthodoxe, être protestant. Confessions et identités culturelles en Europe médiévale et moderne. Études réunies et publiées. Wroclaw: LARHCOR.
Jarczykowa, Mariola. 1995. Książka i literatura w kręgu Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Kamieniecki, Jan. 2002. Szymon Budny – zapomniana postać polskiej reformacji. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Klimek, Jolanta. 2009. Mowa duchowna przy szlubie… Piotra Mohyły. Prawosławna realizacja stylu religijno-kościelnego. W: Język i styl twórcy w kręgu badań współczesnej humanistyki, red. Joanna Gorzelana, Krzysztof Maćkowiak i Cezary Piątkowski, 169-176. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Kłoczowski, Jan Andrzej. 1994. Między samotnością a wspólnotą. Wstęp do filozofii religii. Tarnów: BIBLOS.
Kempa, Tomasz. 2007. Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kotłubaj, Edward. 1859. Życie Janusza Radziwiłła. Wilno-Witebsk: Wildenson.
Kosman, Marceli, 1978. Protestanci i kontrreformacja: z dziejów tolerancji w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. Wrocław: Ossolineum.
Melnyk, Marek. 2018. Pre-ekumenizm i konfesjonalizm prawosławnych dążeń zjednoczeniowych w I Rzeczypospolitej (1590-1596). Kraków: Collegium Columbinum.
Melnyk, Marek. 2005. Problematyka antropologiczna w pismach Piotra Mohyły. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Oboleński, Dmitrij. 1971. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe 500-1453. New York: Praeger Publishers.
Papierzyńska-Turek, Mirosława. 1998. Prawosławie i unia w filozofii dziejów Ukrainy Michajła Hruszewskiego. W: Polska – Ukraina: 1000 lat sąsiedztwa, t. 4, red. Stanisław Stępień, s. 239-245. Przemyśl: Instytut Południowo-Wschodni.
Przekop, Edmund. 1987, Rzym – Konstantynopol. Na drogach podziału i pojednania. Olsztyn: Wydawnictwo Diecezji Warmińskiej.
Pseudo-Dionizy Areopagita. 1995. O Imionach Bożych, tłum. Emanuel Bułhak. Lublin: Wyd. Onion.
Radyszewśkyj, Ryszard. 1996. Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku XVIII wieku, cz. 1: Monografia. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zawieranie małżeństwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, red. Ryszard Sztychmiler. 2009. Olsztyn: Wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Ševčenko, Igor.1996. Ukraina między Wschodem a Zachodem. Różne oblicza świata Piotra Mohyły. Polska w dziejach Ukrainy. Warszawa: OBTA.
Tazbir, Janusz. 1983. Kultura szlachecka w Polsce. Rozwit – upadek – relikty. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Widacka, Hanna. 2019. Mołdawska małżonka Janusza Radziwiłła. Data dostępu: 20.05.2019, http://www.wilanow-palac.pl/moldawska_malzonka_janusza_radziwilla.html.
Wisner, Henryk. 2000. Janusz Radziwiłł 1612-1655. Warszawa: MADA.
Chrześcijaństwo w dialogu kultur na ziemiach Rzeczypospolitej, red. Stanisław Wilk. 2003. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Zdybicka, Zofia J. 1988. Człowiek i religia. Zarys filozofii religii. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Дмитриев, Михаи́л Влади́мирович. 2003. Между Римом и Царьградом. Генезис Брестской церковной унии 1595-1596 гг. Мocква: Изд-во МГУ.
Дмитриев, Михаи́л Влади́мирович. 1990. Православие и Реформация. Реформационные движения в восточнославянских землях Речи Посполитой во второй половине XVI века. Мocква: Изд-во МГУ.
Грушевський, Михайло. 1925. З історії релігійної думки на Україні. Львів: 3 друкарні наукового товариства ім. Шевченка.
Запаско, Яким Ісаєвич, Ярослав. 1981. Пам'ятки книжкового мистецтва. Каталог стародруків виданих на Україні. Книга перша (1574-1700). Львів: Вища школа.
