Edycja i opracowanie naukowe pism polemicznych Kasjana Sakowicza i Piotra Mohyły. Problem badawczy
Słowa kluczowe:
państwo polsko-litewskie, literatura polemiczna, unia brzeska, kultura ruska, bizantyńsko-łacińskie pogranicze, polemika religijna, polemika katolicko-prawosławna
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie problemu badań na opracowaniem krytycznym i wydaniem wraz z komentarzem dwóch pism polemicznych czołowych reprezentantów katolicko-prawosławnej polemiki wyznaniowej na ziemiach ruskich I Rzeczypospolitej. Będą to dzieła: Kasjana Sakowicza Perspektywa (1642) oraz Piotra Mohyły Lithos (1644). Proponowane badania mogą mieć istotne znaczenie w rozwoju wiedzy na temat staropolskiej i staroruskiej kultury literackiej tworzonej zarówno przez wyznawców Kościoła katolickiego, jak i przez pisarzy wywodzących się z kręgu chrześcijaństwa wschodniego – prawosławnego w I połowie w XVII wieku.
Bibliografia
Brückner, Aleksander. 1896. Spory o unię w dawnej literaturze. Kwartalnik Histo-ryczny, 10, 578-644.
Chynczewska-Hennel, Teresa. 1985. Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wy-dawnictwo Naukowe.
Chynczewska-Hennel, Teresa. 1996. Wizja unii brzeskiej w świadomości historycz-nej. Białoruskie Zeszyty Naukowe, 2, 41-50.
Chodynicki, Kazimierz. 1934. Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370-1632. Warszawa: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Długosz, Józef i Janusz Byliński. 1994. Posłowie. W: Marcin Broniewski Apokrisis, wyd. Józef Długosz i Janusz Byliński, 280-282. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Дмитриев, Михаил Владимирович. 2003. Между Римом и Царьградом. Генезис Брестской церковной унии 1595-1596 гг. Москва: Издательство МГУ.
Дмитриев, Михаил Владимирович. 1990. Православие и Реформация. Реформационные движения в восточнославянских землях Речи Посполитой во второй половине XVI века. Москва: Издательство МГУ.
Dzięgielewski, Jan. 1986. O tolerancję dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Władysława IV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Fenczak, August S. 1994. Ziemia przemyska a polski nurt unionizmu katolickiego w XVI wieku. W: Polska Ukraina. 1000 lat sądziedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, red. August S. Fenczak at al., 33-59. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu.
Fenczak, August S. 1998. „Aplissimum Christi Regnum” – wizja jedności Kościoła w pismach teologicznych Stanisława Orzechowskiego z lat 1544-1563. W: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 4: Katolickie unie kościelne w Europie Środkowej i Wschodniej – Idea a rzeczywistość, red. Stanisław Stępień, 85-96. Przemyśl: Połu-dniowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu.
Frick, David A. 1987. Introduction, w Collected Works of Meletij Smotryc’kyj, wyd. Lubomyr Hajda i Frank E. Sysyn, xi-xxxviii, Cambridge (Mass.): Harvard University Cambridge.
Голубев, Стефан Тимофеевич. 1883-1898. Киевский митрополит Петр Могила и его сподвижники, т. I-II. Києв: Типография Г. Т. Корчак-Новицкого, Тип. С.В. Кульженко.
Грушевський, Михайло С. 1994-1995. Історія України-Руси: в 11 томах, 12 книгах, t. 5-6. Київ: Наукова думка.
Грушевський, Михайло С. 1925. З історії релігійної думкуи на Україні. Львів: 3 друкарні наукового товариства ім. Шевченка.
Грушевський, Михайло С. 1996. Історія Української Літератури, т. 6. Київ: Либідь.
Hryniewicz, Wacław. 1993. Kościoły siostrzane. Dialog katolicko-prawosławny 1980-1991. Warszawa: Verbinum.
Hryniewicz, Wacław. 1995. Przeszłość zostawić Bogu. Unia i uniatyzm w perspek-tywie ekumenicznej. Opole: Wydawnictwo Św. Krzyża w Opolu.
Jankowska, Ludmiła. 1993. Recepcja twórczości ks. Piotra Skargi SJ na Rusi – w spuściźnie św. Dymitra z Rostowa i innych. W: Jezuici a kultura polska. Materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491-1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540-1990), Kraków 15-17 lutego 1991 r., red. Ludwik Grzebień i Stanisław Obirek, s. 93-111. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Karpluk, Maria. 1998. Ku dalekiemu pojednaniu. Dysputa prawosławno-katolicka metropolity Piotra Mohyły z ks. Kasjanem Sakowiczem. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Z. Leszczyński, 37-47. Lublin: Wy-dawnictwo KUL.
Kempa, Tomasz. 2007. Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Toruń: Wy-dawnictwo Adam Marszałek.
Likowski, Edward. 1907. Unia brzeska (r. 1596), Warszawa: Gebethner i Wolff.
Łużny, Ryszard. 1995. Melecjusz Smotrycki, Kasjan Sakowicz i inni: zjawisko kul-turowego „pro teizmu” w dobie polsko-ukraińskiego baroku. W: W kręgu kultury ukra-ińskiej, red. Walenty Piłat, 9-18. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Łużny, Ryszard. 1994. Księdza Piotra Skargi SJ widzenie Wschodu chrześcijań-skiego. W: Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijań-stwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, red. Stanisław Stępień, 69-75. Prze-myśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy.
Martel, Antoine. 1938. La langue polonaise dans les pays ruthènes: Ukraine et Rus-sie Blanche 1569-1667. Lille: Impr. Bussière.
Melnyk, Marek. 2005. Problematyka antropologiczna w pismach Piotra Mohyły. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Melnyk, Marek. 2001. Spór o zbawienie. Zagadnienia soteriologiczne w świetle pra-wosławnych projektów unijnych powstałych w Rzeczypospolitej (koniec XVI – po-łowa XVII wieku). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Melnyk, Marek i Włodzimierz Pilipowicz. 2014. Przedmowy i Dedykacje Piotra Mo-hyły. Olsztyn: Katedra aksjologicznych Podstaw Edukacji UWM.
Moskałyk, Jarosław. 2007. Kasjan Sakowicz – ofiara własnego egoizmu. Studia Bobolanum, 3, 33-46.
Naumow, Aleksander. 2002. Domus Divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczy-pospolitej. Kraków: Collegium Columbinum.
Nowakowski, Przemysław. 2004. Problematyka liturgiczna w międzywyznaniowej polemice po Unii Brzeskiej (1596-1720). Kraków: Biblioteka Ekumenii i Dialogu.
Ozorowski, Edward. 1998. Eklezjologiczna polemika unijna w Polsce w XVII wieku. W: Unia brzeska z perspektywy czterech stuleci, red. Jan Sergiusz Gajek MIC i Stanisław Nabywaniec, 141¬-147. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Sakowicz, Kalikast. 1988. Арістотелівські проблеми або питання про природу людини. W: Пам'ятки братських шкіл на Україні. Кінець XVI — початок XVII ст. Тексти і дослідження, red. Володимир Шинкарук i Валерія Нічик , 337-442. Київ: Наук. Думка.
Sakowicz, Kalikast. 1882. Sobór Kiiowski schizmatycki przez Oyca Piotra Mohiłę złożony i odprawowany roku 1640... z ruskiego na polski język przełożony…, t. 7. Санкпетербург: Русская Историческая Библіотека издаваемая Археографической Комиссиею, red. Петр. Гилтебрандт (= „Памятники полемической литературы в Западной Руси” i posiadają również własną numera-cje, t. 2, red. Петр Гилтебрандт, s. 21-48).
Stradomski, Jan. 2003. Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Scriptum.
Špidlik, Tomaš. 2000. Myśl Rosyjska. Inna wizja człowieka, tłum. Janina Dembska. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Tretiak. Józef. 1912. Piotr Skarga w dziejach i literaturze unii brzeskiej. Kraków: Akademia Umiejętności.
Wagilewicz, Dalibor Jan. 1996. Polscy pisarze Rusini, Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu.
Walczak, Barbara. 1998. Językowe konsekwencje unii brzeskiej. Postulaty badaw-cze. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Zenon Leszczyński, 7-19. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Chynczewska-Hennel, Teresa. 1985. Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wy-dawnictwo Naukowe.
Chynczewska-Hennel, Teresa. 1996. Wizja unii brzeskiej w świadomości historycz-nej. Białoruskie Zeszyty Naukowe, 2, 41-50.
Chodynicki, Kazimierz. 1934. Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370-1632. Warszawa: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Długosz, Józef i Janusz Byliński. 1994. Posłowie. W: Marcin Broniewski Apokrisis, wyd. Józef Długosz i Janusz Byliński, 280-282. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Дмитриев, Михаил Владимирович. 2003. Между Римом и Царьградом. Генезис Брестской церковной унии 1595-1596 гг. Москва: Издательство МГУ.
Дмитриев, Михаил Владимирович. 1990. Православие и Реформация. Реформационные движения в восточнославянских землях Речи Посполитой во второй половине XVI века. Москва: Издательство МГУ.
Dzięgielewski, Jan. 1986. O tolerancję dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Władysława IV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Fenczak, August S. 1994. Ziemia przemyska a polski nurt unionizmu katolickiego w XVI wieku. W: Polska Ukraina. 1000 lat sądziedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, red. August S. Fenczak at al., 33-59. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu.
Fenczak, August S. 1998. „Aplissimum Christi Regnum” – wizja jedności Kościoła w pismach teologicznych Stanisława Orzechowskiego z lat 1544-1563. W: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 4: Katolickie unie kościelne w Europie Środkowej i Wschodniej – Idea a rzeczywistość, red. Stanisław Stępień, 85-96. Przemyśl: Połu-dniowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu.
Frick, David A. 1987. Introduction, w Collected Works of Meletij Smotryc’kyj, wyd. Lubomyr Hajda i Frank E. Sysyn, xi-xxxviii, Cambridge (Mass.): Harvard University Cambridge.
Голубев, Стефан Тимофеевич. 1883-1898. Киевский митрополит Петр Могила и его сподвижники, т. I-II. Києв: Типография Г. Т. Корчак-Новицкого, Тип. С.В. Кульженко.
Грушевський, Михайло С. 1994-1995. Історія України-Руси: в 11 томах, 12 книгах, t. 5-6. Київ: Наукова думка.
Грушевський, Михайло С. 1925. З історії релігійної думкуи на Україні. Львів: 3 друкарні наукового товариства ім. Шевченка.
Грушевський, Михайло С. 1996. Історія Української Літератури, т. 6. Київ: Либідь.
Hryniewicz, Wacław. 1993. Kościoły siostrzane. Dialog katolicko-prawosławny 1980-1991. Warszawa: Verbinum.
Hryniewicz, Wacław. 1995. Przeszłość zostawić Bogu. Unia i uniatyzm w perspek-tywie ekumenicznej. Opole: Wydawnictwo Św. Krzyża w Opolu.
Jankowska, Ludmiła. 1993. Recepcja twórczości ks. Piotra Skargi SJ na Rusi – w spuściźnie św. Dymitra z Rostowa i innych. W: Jezuici a kultura polska. Materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491-1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540-1990), Kraków 15-17 lutego 1991 r., red. Ludwik Grzebień i Stanisław Obirek, s. 93-111. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Karpluk, Maria. 1998. Ku dalekiemu pojednaniu. Dysputa prawosławno-katolicka metropolity Piotra Mohyły z ks. Kasjanem Sakowiczem. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Z. Leszczyński, 37-47. Lublin: Wy-dawnictwo KUL.
Kempa, Tomasz. 2007. Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Toruń: Wy-dawnictwo Adam Marszałek.
Likowski, Edward. 1907. Unia brzeska (r. 1596), Warszawa: Gebethner i Wolff.
Łużny, Ryszard. 1995. Melecjusz Smotrycki, Kasjan Sakowicz i inni: zjawisko kul-turowego „pro teizmu” w dobie polsko-ukraińskiego baroku. W: W kręgu kultury ukra-ińskiej, red. Walenty Piłat, 9-18. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Łużny, Ryszard. 1994. Księdza Piotra Skargi SJ widzenie Wschodu chrześcijań-skiego. W: Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijań-stwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, red. Stanisław Stępień, 69-75. Prze-myśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy.
Martel, Antoine. 1938. La langue polonaise dans les pays ruthènes: Ukraine et Rus-sie Blanche 1569-1667. Lille: Impr. Bussière.
Melnyk, Marek. 2005. Problematyka antropologiczna w pismach Piotra Mohyły. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Melnyk, Marek. 2001. Spór o zbawienie. Zagadnienia soteriologiczne w świetle pra-wosławnych projektów unijnych powstałych w Rzeczypospolitej (koniec XVI – po-łowa XVII wieku). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Melnyk, Marek i Włodzimierz Pilipowicz. 2014. Przedmowy i Dedykacje Piotra Mo-hyły. Olsztyn: Katedra aksjologicznych Podstaw Edukacji UWM.
Moskałyk, Jarosław. 2007. Kasjan Sakowicz – ofiara własnego egoizmu. Studia Bobolanum, 3, 33-46.
Naumow, Aleksander. 2002. Domus Divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczy-pospolitej. Kraków: Collegium Columbinum.
Nowakowski, Przemysław. 2004. Problematyka liturgiczna w międzywyznaniowej polemice po Unii Brzeskiej (1596-1720). Kraków: Biblioteka Ekumenii i Dialogu.
Ozorowski, Edward. 1998. Eklezjologiczna polemika unijna w Polsce w XVII wieku. W: Unia brzeska z perspektywy czterech stuleci, red. Jan Sergiusz Gajek MIC i Stanisław Nabywaniec, 141¬-147. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Sakowicz, Kalikast. 1988. Арістотелівські проблеми або питання про природу людини. W: Пам'ятки братських шкіл на Україні. Кінець XVI — початок XVII ст. Тексти і дослідження, red. Володимир Шинкарук i Валерія Нічик , 337-442. Київ: Наук. Думка.
Sakowicz, Kalikast. 1882. Sobór Kiiowski schizmatycki przez Oyca Piotra Mohiłę złożony i odprawowany roku 1640... z ruskiego na polski język przełożony…, t. 7. Санкпетербург: Русская Историческая Библіотека издаваемая Археографической Комиссиею, red. Петр. Гилтебрандт (= „Памятники полемической литературы в Западной Руси” i posiadają również własną numera-cje, t. 2, red. Петр Гилтебрандт, s. 21-48).
Stradomski, Jan. 2003. Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Scriptum.
Špidlik, Tomaš. 2000. Myśl Rosyjska. Inna wizja człowieka, tłum. Janina Dembska. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Tretiak. Józef. 1912. Piotr Skarga w dziejach i literaturze unii brzeskiej. Kraków: Akademia Umiejętności.
Wagilewicz, Dalibor Jan. 1996. Polscy pisarze Rusini, Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu.
Walczak, Barbara. 1998. Językowe konsekwencje unii brzeskiej. Postulaty badaw-cze. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Zenon Leszczyński, 7-19. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Opublikowane
2017-03-31
Dział
Z problematyki historycznej
