„Ecclesia est paradisus” – interpretacja Kościoła jako raju na „Planie z Sankt Gallen” z 819 r.
Abstrakt
Wśród symbolicznych interpretacji chrześcijańskiej świątyni ważne było postrzeganie Kościoła jako odwzorowania rzeczywistości Raju (ecclesia est paradisus). Taka interpretacja znalazła w średniowieczu szczególną popularność wśród wspólnot mniszych (claustrum est paradisus). Na Planie z Sankt Gallen kościół opactwa został przedstawiony jako przestrzeń raju, do którego wejścia bronią dwie wieże dedykowane archaniołom Rafałowi i Gabrielowi. Krzyż w centrum świątyni reprezentuje drzewo życia (arbor vitae). Taki sam krzyż został powtórzony w centrum klasztornego cmentarza, pośród drzew rajskiego arboretum, jako zapowiedź nagrody w dniu paruzji. Oba monumenty krzyża na Planie z Sankt Gallen – w centrum kościoła jako drzewo życia pośrodku raju i w centrum cmentarza jako zapowiedź paruzji i rajskiej nagrody – stanowią syntezę historii zbawienia, której początkiem był paradisus, a końcem będzie parusia.
Bibliografia
Alcuin 1881. Alcuini (Albini), Carmina. W: Monumenta Germaniae Historica, Poetarum Latinorum Medii Aevi, t. 1, 160-351. Berolini: Apud Weidmannos.
Ahn, Jae-Lyong. 2004. Altar und Liturgieraum im römisch-katholischen Kirchenbau. Eine bauhistorische Betrachtung unter besonderer Berücksichtigung der Veränderung des Standorts des Altars nach dem Zweiten Vatikanischen Konzil (1962-1965). Aachen: Publikationsserver der RWTH Aachen University.
Bandmann, Günter. 1962. Früh- und hochmittelalterliche Altaranordnung als Darstellung. W: Das erste Jahrtausend. Kultur und Kunst im werdenden Abendland an Rhein und Ruhr, red. Viktor H. Elbern, Textband I, 371-411. Düsseldorf: Verlag L. Schwann.
Bandmann, Günter. 1972. Die vorgotische Kirche als Himmelsstadt. Frühmittelalterliche Studien, 6, 67-93.
Bernard z Clairvaux, Sermo XLII. S. Bernardi Claraevallensis. Sermones de diversis. Sermo XLII. „Patrologia Latina“ 183, 661-665.
Berschin, Walter. 2014. Die schriftlichen Quellen zur Baugeschichte von St. Gallen ca. 680-1200 n. Chr. Dostęp: 18.11.2019. http://www.fsma.ch/fileadmin/user_upload/Dokumente/Berschin_Quellen.pdf.
Börsch-Supan, Eva. 1967. Garten-, Landschafts- und Paradiesmotive im Innenraum. Eine ikonographische Untersuchung. Berlin: Bruno Hessling.
Dehio, Georg i Gustaw Bezold. 1887. Kirchliche Baukunst des Abendlandes. Historisch und systematisch dargestellt, Atlas, t. 1. Stuttgart: J.G. Cotta.
Expositio in Cantica Canticorum. Honorii Augustodunensi. Expositio in Cantica Canticorum. Secundus Tractatus. „Patrologia Latina“ 172, 397-496.
Jacobsen, Werner. 1992. Der Klosterplan von St. Gallen und die Karolingische Architektur. Entwicklung und Wandel von Form und Bedeutung im fränkischen Kirchenbau zwischen 751 und 840. Berlin: Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft.
Kobielus, Stanisław. 1995. Sposoby przywracania rajskiej harmonii w życiu zakonnym w epoce średniowiecza. Studia Theologica Varsaviensia, 1, 151-160.
Kobielus, Stanisław. 1997. Człowiek i Ogród Rajski w kulturze religijnej średniowiecza. Warszawa: PAX.
Muza łacińska. 2007. Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej (III-XIV/XV w.), oprac. Marek Starowieyski. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Im. Ossolińskich.
Nowiński, Janusz. 2000. Ars eucharistica. Idee, miejsca i formy towarzyszące przechowywaniu Eucharystii w sztuce wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej. Warszawa: Neriton.
Nowiński, Janusz. 2016. Ars cisterciensis. Kościół cysterski w średniowieczu – wyposażenie i wystrój. Warszawa: New Media Concept.
Petrus Damiani, Sermo LIX. S. Petri Damiani. Sermones. Sermo LIX. “Patrologia Latina” 144, 835-839.
Scholz, Sebastian. 2008. Ein Chronogramm im St. Galler Klosterplan? Anmerkungen zur Neudatierung des Klosterplans und zur Verwendung von Chronogramen im frühen Mittelalter. Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters, 64, 109-118.
Sennhauser, Hans Rudolf. 2001. Klosterplan und Gozbertbau – zur Rekonstruktion des Gozbertbaues und zur Symbolik des Klosterplanes. Zürich: Hochschulverlag AG an der ETH.
