Performatywna funkcja języka religijnego w ujęciu filozofii Johna L. Austina na przykładzie liturgii rzymskokatolickiej

Karolina Rozmarynowska

Karolina Rozmarynowska Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0003-3479-7495

Słowa kluczowe: performatywność, performatywy, język, religia, język religijny, John Austin, liturgia rzymskokatolicka

Abstrakt

Przedmiotem refleksji podjętej w artykule jest performatywność języka religijnego. Autorka tłumaczy jej specyfikę, ukazując, na czym polega performatywna funkcja języka używanego w przestrzeni religijnej na przykładzie liturgii rzymskokatolickiej. Wyjaśnia, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby religijne akty mowy były ważne i skuteczne. Wyróżnia i omawia dwa rodzaje mocy sprawczej performatywów religijnych: illokucyjną i perlokucyjną, wskazując, że skutki, jakie wywołują, wiążą się z jednej strony z samym działaniem językowym, z drugiej zaś - mają charakter pozajęzykowy. Wychodząc poza teorię aktów mowy, autorka proponuje, aby performatywy religijne, w związku z tym, że stanowią element obrzędów religijnych, analizować w kontekście rytualnej całości ujętej jako performans.

Bibliografia

Austin, John L. 1993a. Jak działać słowami, tłum. Bohdan Chwedeńczuk. W: John

L. Austin. Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, 545-713. Warszawa: PWN.

Austin, John L. 1993b. Rozprawy filozoficzne, tłum. Bohdan Chwedeńczuk.

W: John L. Austin. Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, 3-397. Warszawa: PWN.

Butler, Judith. 2010. Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu, tłum. Adam Ostolski. Warszawa: Krytyka Polityczna.

Carlson, Marvin. 2007. Performans, tłum. Edyta Kubikowska. Warszawa: PWN.

Domańska, Ewa. 2007. „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce. Teksty Drugie, 5, 48-61.

Goffman, Erving. 2000. Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. Helena Dat- ner-Śpiewak i Paweł Śpiewak. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Halik, Michalina. 2011. Performatywna funkcja języka religijnego na przykładzie sakramentu chrztu. Dostęp: 25.01.202. http://logic.amu.edu.pl/images/a/ac/ Chrzest.pdf.

Katechizm Kościoła Katolickiego. 1994. Dostęp: 21.01.2021. http://www.kate- chizm.opoka.org.pl/rkkkII-2-1.htm.

Makuchowska, Marzena. 2001. Język religijny. W: Najnowsze dzieje języków sło-wiańskich. Język polski, red. Stanisław Gajda, 369-402. Opole: Uniwersytet Opolski - Instytut Filologii Polskiej.

Pasek, Zbigniew. 2012. Chrześcijańskie sakramenty w ujęciu teorii aktów mowy. Studia Humanistyczne AGH, 11(1), 7-19.

Rappaport, Roy A. 2007. Rytuał i religia w rozwoju ludzkości, tłum. Adam Musiał, Tomasz Sikora i Andrzej Szyjewski. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Rust, Joshua. 2009. John Searle. London-New York: Continuum.

Schechner, Richard. 2006. Performatyka: Wstęp, tłum. Tomasz Kubikowski. Wro¬cław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Te- atralno-Kulturowych.

Sztajer, Sławomir. 2009. Język a konstytuowanie świata religijnego. Poznań: Wy-dawnictwo UAM.

Turner, Victor. 2005. Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społe-czeństwie, tłum. Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wachowski, Jacek. 2011. Performans. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.

Wachowski, Jacek. 2013. Performer, performans, performatywność, czyli o miejscu performatyki w badaniach teatrologicznych. W: Performans, per- formatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne, red. Ewa Bal i Wanda Świątkowska, 53-64. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.