„Bitwa pod Lepanto” Tomasza Dolabelli z Kaplicy Różańcowej przy kościele podominikańskim w Poznaniu

Słowa kluczowe: Tomasz Dolabella, bitwa pod Lepanto, malarstwo włoskie, konrreformacja, Matka Boża Różańcowa

Abstrakt

Artykuł omawia okoliczności zamówienia w roku 1632 u malarza Tomasza Dolabelli obrazu „Bitwa po Lepanto”. Dzieło to jak dotąd doczekało się licznych wzmianek w literaturze naukowej, ale jego interpretacja oraz okoliczności powstania budziły dyskusję wśród badaczy. Obraz pierwotnie znajdował się w kaplicy różańcowej przy dawnym kościele dominikanów w Poznaniu i był elementem programu ideowego, odwołującego się do kultu Matki Bożej Śnieżnej oraz św. Jacka. Fundacja bractwa różańcowego wpisywała się w tradycję upamiętnienia bitwy pod Lepanto, która była uznawana za zwycięstwo odniesione dzięki wstawiennictwu Matki Bożej.

Biografia autora

Aleksander Stankiewicz, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Asystent w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Bibliografia

Anderson, Paul. 2013. Marcantonio Colonna and the Victory at Lepanto: The Framing of a Public Space at Santa Maria in Aracoeli. W: Perspectives on Public Space in Rome, from Antiquity to the Present Day, red. Gregory Smith i Jan Gadeyne, 131-154. Farnham: Ashgate.

Andrzejewicz, Walerian. 1627. Ogród Różany abo opisanie porządne dwu szczepow wonney Rożey Hierychuntskiey (…). Wilno.

Archiwum Archidiecezji Poznańskiej, Archiwa Zakonne, Księga Arcybractwa Różańca św. 1631-1884, syg. AAP AZ 5/7.

Batowski, Zbigniew. 1915. Recenzja pracy Skrudlika. Kwartalnik Historyczny, 29, 349-357.

Białostocki, Jan. 2007. Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600. Gdańsk: Wyd. Słowo/obraz terytoria.

Black, Christopher F. 2004. Church, Religion and Society in Early Modern Italy. New York: Red Globe Press.

Blaschke, Kinga i Michał Kurzej. 2015. Obrazy w krużganku Dominikanów w Krakowie. Modus, 15, 89-117.

Braudel, Fernand. 1973. The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, t. 2. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.

Bzowski, Abraham. 1606. Różaniec Panny Maryey. Teraz nowo w Krakowie w Świętey Troyce reformowany przez x. Abrahama Bzowskiego Pisarza świętego Doktora Zakonu S. Dominika. Teraz powtóre przejrzany, poprawiony y z przydatkiem niektórych rzeczy… Kraków: Drukarnia Wojciecha Kobylińskiego.

Capotorti, Marino. 2006. Lepanto tra storia e mito: arte e cultura visiva della Controriforma. Napoli: Congedo.

Czyżewski, Krzysztof i Marek Walczak. 2018. The Archconfraternity of the Rosary in the Dominican Churches of Kraków. Piety and Patronage of the Arts. Acta Historiae Artis Slovenica, 23 (2), 139-162.

Davis, Hugh H. 1962. A Rosary Confraternity Charter of 1579 and the Cardinal of Santa Susanna. The Catholic Historical Review, 48, (3), 321-342.

Delbeke, Maarten. 2008. Framing history. The Jubilee of 1625, the dedication of new Saint Peter’s and the Baldacchino. W: Festival Architecture, red. Sarah Bonnemaison i Charles Macy, 129-154. London-New York: Routledge.

Dolabella. Wenecki malarz Wazów, Katalog wystawy, red. Magdalena Białonowska. 2020. Warszawa: Arx Regia.

Dolczewska, Barbara. 1975. Ze studiów nad srebrnym ołtarzem kórnickim. Biuletyn Historii Sztuki, 37, 72-74.

Dworzaczek, Włodzimierz. 1986. Przyjemski Stanisław (zm. 1642). W: Polski Słownik Biograficzny, red. Andrzej Romanowski, t. 29, 185-187. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Eckhardt, Joanna. 1956. Sarkofag cynowy Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, dzieło konwisarstwa poznańskiego. W: Studia renesansowe, red. Michał Walicki, 332-355. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Fenlon, Iain. 2014. The Memorialization of Lepanto in Music, Liturgy, and Art. W: Celebrazione e autocritica. La Serenissima e la ricerca dell’identita nel tardo Ciquecento, red. Benjamin Paul, 61-78. Roma-Venezia: Viella.

Flaga, Jerzy. 2004. Bractwa religijne w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku. Lublin: TN KUL.

Flemish Masters and other Artists. Foreign Artists from the Heritage of the Fondo Edifici di Culto del Ministerio dell’Interno, katalog, red. Elena Montani, Erik Pender i Dario Scianetti. 2008. Roma: L’Erma di Bretschneider.

Gałka, Witold. 2001. O architekturze i plastyce dawnego Poznania do końca epoki baroku. Poznań: Wydawnictwo Miejskie.

Gębarowicz, Mieczysław. 1981. Początki malarstwa historycznego w Polsce. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Gibellini, Cecilia. 2008. L’immagine di Lepanto. La celebrazione della vittoria nella letteratura e nell’arte veneziana. Venezia: Marsilio.

Gombrich, Ernest H. 1967. Celebrations in Venice of the Holy League and of the Victory of Lepanto. W: Studies in Renaissance and Baroque Art Presented to Anthony Blunt on his Sixtieth Birthday, 62-68. London-New York: Phaidon.

Karpowicz, Mariusz. 1975. Sztuka polska XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe.

Katalog Zabytków Sztuki, Miasto Poznań, cz. 2: Śródmieście, kościoły i klasztory, 2, red. Zofia Kurzawa i Andrzej Kusztelski. 2002. Warszawa: IS PAN.

Kłoczowski, Jerzy. 1973. Wielki zakon XVII-wiecznej Rzeczypospolitej u progu swego rozwoju. Dominikanie polscy w świetle wizytacji generalnej z lat 1617-1619. Nasza Przeszłość, 39, 103-180.

Komoniecki, Andrzej. 1987. Chronografia albo Dziejopis żywiecki, wyd. Stanisław Grodziski i Irena Dwornicka. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej.

Kopeć, Józef Jerzy. 1997. Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku. Lublin: TN KUL.

Kozak, Stanisław. 1990. Bitwa pod Lepanto. W: Odsiecz wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy, t. 1: Tło historyczne i materiały źródłowe, red. Jerzy Szablowski, 89-90. Kraków: Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu.

Krasny, Piotr. 2011. Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach pisarzy kościelnych epoki nowożytnej. Kraków: Wyd. Universitas.

Krzysztofowicz-Kozakowska, Stanisława i Franciszek Stolot. 2000. Historia malarstwa polskiego. Kraków: Kluszczyński.

Kurzawa, Zofia. 2004. Kaplica czy muzeum, czyli spór wokół przebudowy kaplicy różańcowej. Kronika Miasta Poznania, 3, 285-295.

Laskowska, Irena Maria. 1964. Cykl obrazów z drugiej połowy XVII wieku z kościoła dominikanów p.w. św. Jacka w Warszawie. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 8, 253-303.

Lavin, Irving. 2012. Bernini at Saint Peter’s. The Pilgrimage. London: Pindar Press.

Maison, Krystyna S. i Beata Szafraniec. 1987. Maryja orędowniczka wiernych: Matka Boska w płaszczu opiekuńczym, Matka Boska Różańcowa, Matka Boska Szkaplerzna, Matka Boska Pocieszenia, Matka Boska Łaskawa. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.

Malarstwo polskie. Manieryzm, barok, red. Michał Walicki, Władysław Tomkiewicz i Andrzej Ryszkiewicz. 1971. Warszawa: Auriga.

Mańkowski, Tadeusz. 1939. Recenzja: F. Sarve, Die Seeschlacht von Lepanto. Dawna Sztuka, 2, 173-175.

Mikocka-Rachubowa, Katarzyna. 2020. Tomasso Dolabella, Bitwa pod Lepanto. W: Encyklopedia PWN. Dostęp: 25.05.2020. https://encyklopedia.pwn.pl/materialy-dodatkowe/haslo/Dolabella-Tommaso-Bitwa-pod-Lepanto;1030599.html.

Morka, Mieczysław. 1984. Wzorce graficzne polskiego malarstwa batalistycznego w XVII w. Biuletyn Historii Sztuki, 46 (2-3), 210-256.

Muir, Edward. 1979. Images of power: Art. And Pageantry in Renaissance Venice. The American Historical Review, 84 (1), 16-52.

Pawlaczyk, Anna. 2004. Felicjana Nowowiejskiego opisanie konwentu poznańskiego. Kronika Miasta Poznania, 3, 272-275.

Perrotta, Vincenzo Maria. 1828. Descrizione storica della Chiesa, e del monasterio di S. Domenico Maggiore di Napoli. Napoli: Giordano Saverio.

Petrus, Jerzy. 1977. Miecze poświęcone królewicza Władysława Zygmunta i króla Jana III. Biuletyn Historii Sztuki, 39 (2), 157-163.

Podmostko, Adriana. 2004. Nieistniejący ołtarz z kaplicy Matki Boskiej Różańcowej kościoła podominikańskiego. Kronika Miasta Poznania, 3, 239-253.

Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624-1625 w świetle ówczesnych relacji, red. Adam Przyboś. 1977. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Rozanow, Zofia i Ewa Smulikowska. 1969. Jasnogórski obraz „Translatio Reliquiae” św. Pawła Pustelnika jako przekaz ikonograficzny do dziejów zakonu paulinów. Nasza Przeszłość, 31, 159-179.

Ruszel, Paweł. 1641.Triumf na dzień chwalebny Jacka świętego, Wielkiego Patrona Apostoła Polskiego (…), W Wilnie (…) do druku podany.

Salviucci Insolera, Lydia i Manuel Insolera. 1996. La spiritualité en images aux Pays-Bas Méridionaux dans les livres imprimés des XVIe et XVIIe siècles conserves á la Bibliotheca Wittockiana. Louvain: Peeters.

Schraven, Minou. 2014. Festive Funerals in Early Modern Italy. The Art and Culture of Conspicuous Commemoration. London-New York: Routledge.

Scorza, Rick. 2012. Vasari’s Lepanto froesces: „Apparati”, medals, prints and the celebration of victory. Journal of the Warbourg and Courtlaud Institutes, 75, 141-200.

Skrudlik, Mieczysław. 1930. Królowa Korony Polskiej. Szkice z historii malarstwa i kultu Bogarodzicy w Polsce. Lwów: Drukarnia Tow. „Bibljoteka Religijna”.

Stankiewicz, Aleksander. 2015. Dekoracja architektoniczna w twórczości architekta Krzysztofa Bonadury Starszego. W: Ornament i dekoracja dzieła sztuki, red. Andrzej Betlej, Joanna Daranowska-Łukaszewska i Agata Dworzak, 63-73. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział Warszawa.

Tomkiewicz, Władysław. 1951. Aktualizm i aktualizacja w malarstwie polskim XVII w., cz. 1. Biuletyn Historii Sztuki, 13 (1), 55-94.

Tomkiewicz, Władysław. 1959. Dolabella. Warszawa: Arkady.

Tomkiewicz, Władysław. 1961. Obrazy Dolabelli w Kraśniku. Biuletyn Historii Sztuki, 23 (2), 136-148.

Wilczyński, Leszek. 2003. Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu w okresie II Rzeczypospolitej. Poznańskie Studia Teologiczne, 15, 191-209.

Żmudziński, Jerzy. 2009. O potrzebie badań nad twórczością Tomasza Dolabelli. Ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim i kościele Kamedułów na Bielanach w Krakowie. Folia Historiae Artium. Seria Nova, 12, 123-144.

Żmudziński, Jerzy. 2011. Wystrój malarski kaplic kościoła Kamedułów na Bielanach i jego znaczenie dla sztuki Krakowa 1. połowy XVII w. (kaplice Królewska i Delpacowska. Folia Historica Cracoviensia, 17, 79-118.

Żmudziński, Jerzy. 2012. Jak malował Tomasz Dolabella i co nowego wniósł do sztuki polskiej pierwszej połowy XVII wieku? W: Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. 11: Tradycja i innowacja w sztuce nowożytnej, red. Irena Rolska i Krzysztof Gombin, 493-524. Lublin: TN KUL.

Żmudziński, Jerzy. 2016. Dzieła Tomasza Dolabelli i artystów z jego kręgu na ziemiach południowo-wschodniej Rzeczypospolitej. Ze studiów nad recepcją weneckiego manieryzmu w malarstwie polskim 1. połowy XVII w. W: Artyści włoscy na ziemiach południowo-wschodniej Rzeczypospolitej, red. Piotr Łopatkiewicz, 225-245. Rzeszów-Łańcut: SHS.

Żmudziński, Jerzy. 2017. Ze studiów nad malarskim wystrojem kościoła parafialnego w Kraśniku (dzieła Tomasza Dolabelli i Jana Krasińskiego). Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 108, 367-388.

Opublikowane
2020-11-01
Dział
Z problematyki historycznej