Ekfraza konotacyjna: „Batszeba” Rembrandta w ujęciu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
Abstrakt
W artykule Ekfraza konotacyjna: Batszeba Rembrandta w ujęciu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w centrum uwagi znajduje się problem opisu dzieła sztuki w eseju. Punktem wyjścia do analizy i interpretacji deskrypcji artefaktu, tj. Batszeby Rembrandta, jest przybliżenie go z perspektywy historii sztuki. W dalszej części tekst skupia się na werbalnej relacji o obrazie, jaką przynosi esej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Rembrandt w miniaturze. Celem jest przedstawienie konkretnej realizacji formy ekfrazy, a także wskazanie na charakterystyczny tryb widzenia dzieła i pisania o nim – tak w warstwie treściowej, jak językowej. Na końcu pojawia się (wraz z uzasadnieniem) propozycja nazwania omawianego przykładu ekfrazą konotacyjną.
Bibliografia
Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, red. naukowa o. Augustyn Jankowski OSB. 1996. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
Bielska-Krawczyk, Joanna. 2004. Między widzialnym a niewidzialnym. Twórczość Gustawa Herling-Grudzińskiego. Kraków: Universitas.
Bielska-Krawczyk, Joanna. 2013. Gustaw Herling-Grudziński wobec treści antropologicznych sztuki dawnych mistrzów. W: „Cienie wielkich artystów”, 95-112.
Bieńkowska, Ewa. 2002. Pisarz i los. O twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich.
„Cienie wielkich artystów”. Gustaw Herling-Grudziński i dawne malarstwo europejskie, red. Agata Stankowska, Magdalena Śniedziewska i Marcin Telicki. 2013. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Dębska-Kossakowska, Aleksandra. 2009. Jan Józef Szczepański, Gustaw Herling-Grudziński wobec sztuki. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Dziadek, Adam. 2005. Muzeum nowoczesności André Malraux. W: Muzeum sztuki. Antologia, red. Maria Popczyk, 211-219. Kraków: Universitas.
Eco, Umberto. 2009. Szaleństwo katalogowania, tłum. Tomasz Kwiecień. Poznań: Rebis.
Exum, Cheryl J. 1996. Plotted, Shot, and Painted: Cultural Representations of Biblical Women. Sheffield: Sheffield Academic Press.
Grygiel, Elżbieta. 1994. Kochanek w ogrodzie. Gustaw Herling-Grudziński i „Srebrna Szkatułka”. Ex Libris, 51, 4.
Heffernan, James A.W. 1991. Ekphrasis and Representation. New Literary History, 22(2), 297-316.
Heffernan, James A.W. 1993. Museum of Words. The Poetics of Ekphrasis from Homer to Ashbery. Chicago: The University of Chicago Press.
Herling-Grudziński, Gustaw. 1994. Sześć medalionów i Srebrna Szkatułka. Warszawa: Czytelnik.
Herling-Grudziński, Gustaw. 1998. Dziennik pisany nocą 1993-1996. Warszawa: Czytelnik.
Iconographie de l’art chretien, t. 1: Iconographie de la Bible, Ancien Testament. 1956. Paris: Presse Universitares de France.
Juszczak, Wiesław. 2003. Nic wątlejszego niż krzemień i diament. W: Twarzą w twarz z obrazem. Materiały Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów, 24-26 października 2002, red. Maria Poprzęcka, 9-17. Warszawa: SHS.
Kudelska, Dorota. 1997. Herling-Grudziński a sztuka. W: Herling-Grudziński i krytycy. Antologia tekstów, wybór i opracowanie Zdzisław Kudelski, 162-171. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kudelska, Dorota. 2013. Warsztaty – pisarza, polonisty i historyka sztuki. W: „Cienie wielkich artystów”, 35-60.
Kunoth-Leifels, Elisabeth. 1962. Über die Darstellungen der »Bathseba im Bade«. Studien zur Geschichte des Bildthemas 4. bis 17. Jahrhundert. Essen: Verlag Richard Bacht.
Lessing, Gotthold Ephraim. 2012. Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji, oprac. nauk. Michał Mencfel, tłum. Henryk Zymon-Dębicki. Kraków: Universitas.
Lexikon der Christlichen Ikonographie, red. Engelbert Kirschbaum SJ, t. 1. 1968. Rom-Freiburg-Wien: Herder.
Markowski, Michał Paweł. 1995. Czy możliwa jest poetyka eseju? W: Poetyka bez granic, red. Włodzimierz Bolecki i Wojciech Tomasik, 109-119. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
Markowski, Michał Paweł. 1999. O niewyrażalnym. W: Michał Paweł Markowski. Anatomia ciekawości. Obrazy współczesności, 201-219. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Mencfel, Michał. 2013. Powab i cena biografizmu. O pisarstwie o sztuce Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W: „Cienie wielkich artystów”, 61-73.
Nycz, Ryszard. 2002. Literatura nowoczesna: cztery dyskursy (tezy). Teksty Drugie, 4, 35-46.
Progymnasmata. Greckie ćwiczenia retoryczne i ich modelowe opracowanie, opracowanie, przekład i komentarz Henryk Podbielski. 2013. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Przybylski, Ryszard K. 2013. Pozostając w aurze dzieł sztuki. W: „Cienie wielkich artystów”, 21-34.
Rembrandt’s Bathsheba Reading King David’s Letter, red. Ann Jensen Adams. 1998. Cambridge: Cambridge University Press.
Rembrandt – Caravaggio, red. Duncan Bull, Taco Dibbits, Margriet van Eikema Hommes, Volker Manuth i Ernst van de Wetering. 2006. Amsterdam: Waanders Uitgevers Zwolle and the Rijksmuseum Amsterdam.
Rodziński, Stanisław. 1997. Wobec tajemnicy. W: Herling-Grudziński i krytycy. Antologia tekstów, 427-430.
Rosales Rodríguez, Agnieszka. 2008. Wokół ciała Betsabe – „błoto” i światło. W: Agnieszka Rosales Rodríguez. Śladami dawnych mistrzów. Mit Holandii złotego wieku w dziewiętnastowiecznej kulturze artystycznej, 124-135. Warszawa: WUW.
Sendyka, Roma. 2006. Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku. Kraków: Universitas.
Sendyka, Roma. 2010. Esej i ekfraza (Herbert – Bieńkowska – Bieńczyk). W: Kulturowe wizualizacje doświadczenia, red. Włodzimierz Bolecki i Adam Dziadek, 183-198. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Siemaszko, Piotr. 2000. Świat obrazu – obraz świata. Przestrzenie pograniczne w pisarstwie G. Herlinga-Grudzińskiego, Z. Herberta i J. Czapskiego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Sluijter, Eric Jan. 2001. ‘Horrible Nature, Incomparable Art’: Rembrandt and the Depiction of the Female Nude. W: Rembrandt's Women, red. Julia Lloyd Williams, katalog wystawy National Gallery of Scotland, Edinburgh 2001 / Royal Academy of Arts, London 2001, 37-45. Prestel: Munich-London-New York.
Sluijter, Eric Jan. 2006. Bathsheba Contemplating King David’s Letter, W: Eric Jan Sluijter. Rembrandt and the Female Nude, 333-367. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Słodczyk, Rozalia. 2009. Znaczenie listu w malarstwie XVII i XVIII wieku oraz w ówczesnej powieści epistolarnej, Przestrzenie Teorii, 12, 165-191.
Wetering van de, Ernst. 2015. Rembrandt’s Paintings revisited. A Complete Survey (A Corpus of Rembrandt Paintings VI), tłum. i red. Murray A. Pearson. Dordrecht: Springer.
Waśko, Andrzej. 1991. Prawda i parabola. O Gustawie Herlingu-Grudzińskim. W: Polskiesej. Studia, red. Marta Wyka, 135-158. Kraków: Universitas.
Wysłouch, Seweryna. 2013. Odczytywanie twarzy. O spotkaniach Herlinga-Grudzińskiego ze sztuką Caravaggia, Rembrandta i Lotta. W: „Cienie wielkich artystów”, 155-170.
Zieliński, Jan. 1991. Gustaw Herling-Grudziński w roli historyka sztuki. W: Etos i artyzm. Rzecz o Herlingu-Grudzińskim, red. Seweryna Wysłouch i Ryszard K. Przybylski, 223-233. Poznań: wydawnictwo a5.
